«جستارهایی درباره عقلانیت»؛ به کوشش سید احمد موسوی خوئینی؛ ترجمان علوم انسانی در غیاب عقلانیت!
تاریخ انتشار: ۳ خرداد ۱۳۹۷ | کد خبر: ۱۸۷۴۸۸۰۲
«جستارهایی درباره عقلانیت»
نویسنده: مجموعه نویسندگان
مترجم: مجموعه مترجمان
گزینش و ویرایش: سید احمد موسوی خوئینی
ناشر: ترجمان علوم انسانی، چاپ اول 1394
232 صفحه، 14000 تومان
****
بسیاری از فیلسوفان ویژگی خاص انسان و وجه تمایز او را از دیگر جانداران، عقل دانستهاند. اما نکته جالب و عجیب این است که عقل وجه تمایز انسانها از یکدیگر نیز هست.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
متاسفانه این نگاه تنگ و انحصارگرا امروزه هم وجود دارد و مصداق آن عقلانیت روشنگری است که چنین وضعیت مسلطی دارد. البته باید گفت که برداشت خاصی از روشنگری چنین شده است و نه اینکه سرشت آن، چنین اقتضایی داشته باشد. مقاله جورجیو تونلی آغاز بسیار جذابی برای این مجموعه مقالات است و با رد تلقی رایج از عقلانیت روشنگری راه را برای مباحث بعدی هموار میکند. این متخصص دوران روشنگری نتیجه ده سال پژوهشهای خود را در این مقاله سیصفحهای فشرده کرده است. او قبول دارد که عصر روشنگری دوران عقل است؛ دوران توجه و تمرکز بر عقلانیت. اما از نظر او این اهتمام به عقل درست فهمیده نشده است. بسیاری گمان میکنند که در این دوران غل و زنجیرهایی از دست و پای عقل برداشته شد و اعتمادی بینهایت به آن صورت گرفت، بهطوری که حد و مرزهای عقلانیت تا حداکثر ممکن گسترش یافت. تونلی این دیدگاه را یک بدفهمی تمامعیار میداند. از نظر او در دوره روشنگری علیرغم محوریت عقل، در واقع حد و مرزها و محدودیتها و نواقص عقل کشف شد؛ نه اینکه عقل افسارگسیخته شد. او شواهد محکمی را در زمینه معرفتشناسی، متافیزیک و علوم برای اثبات نظریه خود ارائه میکند.
مقاله دوم درباره عقل است از منظر هایدگر (1889-1976) بر مبنای وجود. از نظر هایدگر با غلبهی نیهیلیسم، عقل در این زمانه آواره شده است؛ زیرا بیبنیاد شده است. بنیاد عقلانیت وجود است که به فراموشی سپرده شده است. راهی که هایدگر مطرح میکند عبارت است از یادآوری یا تذکر؛ نوعی تفکر معنوی که برای همگان میسر است و مختص به گروه خاصی نیست. کیرکگور (1813-1855) دیگر فیلسوفی است که مقالهای به اندیشههای او اختصاص دارد. این متفکر شوریدهحال را متهم به ناعقلگرایی میکنند. اما نویسنده نشان میدهد که این متفکر دانمارکی نمیخواهد عقلانیت را بهکلی کنار بگذارد و چیزی غیرعقلانی همچون شورمندی را بهجای آن بنشاند. او با داخل کردن عنصر شورمندی در عقلانیت آن را توسعه میدهد و بدین وسیله میتوان برخی معضلات عقلانیت معاصر را برطرف ساخت.
دو مقاله در نقد پستمدرنیسم است. پستمدرنیسم عقلانیت مدرنیته را بهشدت نقد میکند و پس از آن نسبیت را به جای آن مینشاند، با انواع گوناگون لوازم عجیب و غریب آن. پیامدهای دیدگاه پستمدرن مشکلات جدی دارد و بهطور کلی سلبی است. در این دو مقاله این دیدگاه مورد نقادی قرار میگیرد و معلوم میشود مشکل اصلی و اساسی پستمدرنیسم آن است که عقلانیت را منحصر در عقلانیت مدرنیته غربی لحاظ میکند. حال اگر عقلانیت را از این حصار تنگ خارج کنیم میتوانیم هم از عقلانیت دفاع کنیم و هم به نقدهای پستمدرنیسم و پیامدهای مخرب آن پاسخ دهیم.
چه بسا مسئله اصلی و نادرست امروزه هم دقیقا همین باشد که بشریت بر سر دوراهی میان عقلانیت مدرن و عقلانیت پستمدرن گیر افتاده است. ویژگی اولی جزمیت و خصوصیت دومی نسبیت است. آیا میتوان راه یا راههای دیگری را در پیش گرفت؟ مقالات این اثر در پی بررسی این مسئله هستند. نویسندگان مقالات اشکالات و محدودیتهای عقلانیت رایج غربی را گوشزد میکنند و سپس در پی نشان دادن افق دیگری در این زمینه هستند. البته همه مقالات این کار را به نحو یکسانی انجام نمیدهند. برخی سویه انتقادی آنها بیشتر است و در بعضی دیگر کفه عقلانیتهای بدیل سنگینی میکند؛ عقلانیتهای شرقی. سه مقاله پایانی به طرح عقلانیت در ادیان شرقی اختصاص دارد. بهطور خاص در فلسفهی هندو و ادیان چینی. نویسندگان نشان میدهند که عقلانیت در این فلسفههای شرقی به معنای تفکر مفهومی و دانستن ذهنی صرف نیست، بلکه با فلسفه عناصری همچون شهود، اراده و احساس نیز گره خورده است. در برخی از فلسفههای شرقی نیز عقلانیت به معنای "شدن و اتحاد" با آن چیزی است که انسان به آن علم پیدا کرده است.
موریس مرلوپونتی (1908-1961)، فیلسوف ممتاز فرانسوی، در یکی از عبارتهای مشهورش میگوید: «یکی از رسالتهای فلسفه قرن بیستم این است که امر غیرعقلانی را توضیح دهد.» یکی از دلالتهای این عبارت آن است که لازم است از محدودههای تنگ عقلانیت مدرن عبور کنیم و حوزه عقلانیت را گسترش دهیم. این کار ضرورت دارد؛ زیرا در غیر این صورت غنای انسانیت و چه بسا حیات انسانها به خطر افتد. مقالات این کتاب را میتوان در همین راستا دید و فهمید؛ مقالاتی که با وجود اینکه بسیار دقیق و محققانه نگاشته شدهاند، اما به طرز حیرتانگیزی جالب و جذاب و خواندنی هستند. این ویژگی در مقالات پژوهشی کمتر به چشم میخورد.
منبع: الف
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.alef.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «الف» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۸۷۴۸۸۰۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
نخبه کنکور انسانی بر اثر مسمومیت گاز منوکسید کربن جان باخت
سید اسماعیل نصرالهی نخبه کنکور انسانی و پدرش بر اثر مسمومیت گاز منوکسید کربن جان باختند. - اخبار استانها -
به گزارش خبرگزاری تسنیم از ساری، زکریا اشکپور مدیر روابط عمومی مرکز اورژانس پیش بیمارستانی و مدیریت حوادث دانشگاه علوم پزشکی مازندران اظهار داشت: در ساعت 11 امروز جمعه 14 اردیبهشت، خبر گازگرفتگی حادثه به مرکز ارتباطات اورژانس مازندران اعلام و درخواست بالگرد توسط درمانگاه محمدآباد داده شد که بلافاصله بالگرد اورژانس به پرواز در آمد.
در این حادثه دکتر سید احمد نصرالهی جراح دندانپزشک و پرسنل بیمارستان امام ساری به همراه فرزندش سیداسماعیل نصرالهی نخبه و رتبه برتر کنکور سال گذشته رشته علوم انسانی بر اثر نشت گاز در ویلای شخصی خود در روستای پاجی و میانای ساری دار فانی را وداع گفتند.
این مسئول تصریح کرد: همسر دکتر نصرالهی نیز به دلیل مسمومیت با مونوکسید کربن دچار افت سطح هوشیاری شده بود ولی با انجام لولهگذاری در نای نیاز به انتقال به مرکز درمانی داشت که به شهرستان ساری و بیمارستان امام خمینی (ره) منتقل شد.
انتهای پیام/